Av JOAR VATLESTAD
“I Kvinnherad er havbruksnæringa stor, med 27 lokalitetar i og nær fjordane våre. Dermed er nok både næringa og alt som følgjer med noko som opptar dei fleste kvinnheringar. Mykje er skrive om teamet fiskeoppdrett, og det kjem ikkje til å stoppa etter denne serien. Temaet har tidvis ført til store konfliktar mellom havbruksnæringa og dei som er kritiske til den, men mange meiner diskusjonane er noko unyanserte, og har etterlyst ein meir konstruktiv debatt”.
Slik innleiar Kvinnheringen reportasjeserien “Spelet om fisken”. I halvanna månad sat journalist Elisabeth Berg Hass på eit eige kontor i redaksjonslokalet og jobba med havbruksnæring, oppdrett, forsking, elveeigarar og lobbyistar. I tre delar skulle Kvinnheringen sjå nærare på havbruksnæringa og få fram synspunkta til dei ulike aktørane, slik at lesarane kunne gjera seg opp si eiga meining.
-Det er eit stort oppdrettsmiljø og mange oppdrettsbedrifter, det er forsking på villfisk og mange villfiskentusiastar i Kvinnherad. Tidvis har det vore skyttargravskrig mellom oppdrettsnæringa og villfiskmiljøet, og mange myter, påstandar og harde skyts frå den eine til den andre, seier Hass.
Serie i tre deler
I del 1 er oppdrettsnæringa temaet. Fakta om dei ulike aktørane blir presentert og kva dei bidreg med til kommunen, men også dei potensielle miljøutfordringane.
-Me tenkte litt på måten Aftenposten Innsikt blir laga, og ville bidra med kunnskap, ikkje berre skapa fleire konfliktar. Kanskje me til og med kunne bidra til å løysa nokre konfliktar, seier Hass.
I del 2 går Hass nærare inn på villfisk og forsking. Oppdrettsanlegg kan gjera tilhøva vanskeleg for villfisken, og kryssing mellom vill.- og oppdrettsfisk kan utfordra arvematerialet til fyrstnemnte. Ein genbank møtte stor motbør.
-Det blei lobbyert mot Genbank Hardanger frå personar som har ganske sentrale stortingspolitikarar som kontaktar. Det har vore ei ganske stor og synleg konflikt, som det har vore interessant å koma nærare inn på, seier Hass.
I den siste delen er Guddalselva temaet, og Hass innleiar langlesingssaka slik: Harde frontar og skuldingar om juks. Bekymringsmeldingar til fiskeriministeren, hemmelege e-postar og arbeidsrettsak. Medieoppslag etter medieoppslag gjennom mange år. Alternative forskingsprosjekt i kjølvatnet. Diskusjonar om uavhengig versus næringsvenleg forsking. Skuldingar om urettvise restriksjonar mot oppdrettarane. Det vesle, tilsynelatande idylliske vassdraget Guddalselva, der sjøauren og laksen gyt og der fossekallen hekkar i elvekanten, har dei siste åra skapt ein støy som få andre elvar er i stand til, ein støy som har fått storpolitiske etterdønningar.
-Eg snakka med lobbyistar som jobba mot forskinga i elva, elveeigarar som var delvis kritiske og forskarane sjølve. Før ein set seg skikkeleg inn i styret rundt Guddalselva, kan det høyrest ut som om det mest handlar om forsking og elverettar, men det kom undervegs tydeleg til overflata at det òg ligg sterke personkonfliktar bak, seier Hass.
Støtte frå Fritt Ord
Kvinnheringen søkte om støtte frå Fritt Ord til å gjennomføra prosjektet, og fekk tildelt 75.000 kroner. Avisa med seks tilsette i redaksjonen kunne då få inn ein vikar for Hass.
-Eg hadde med meg Mona Grønningen på delar av arbeidet, som enda i ein reportasjeserie på 40 sider. Me fekk også hjelp frå gravegruppa i LLA (Landslaget for lokalaviser) til saka om Guddalselva. Det var ikkje alle som ønskte at me skulle skriva om dette, og difor var me særs opptekne av at alle detaljar skulle vera korrekte. Tilbakemeldingene på serien har vore gode, seier Hass.
Hass laga ein vegg der alle aktørane og relasjonane mellom dei blei merka opp.
-Det var viktig å halda oversikt og sjekka at alt var blit svart på. Så ringte eg rundt og inviterte meg sjølv på besøk. Eg var mykje ute på reportasjar. Eg meiner det er viktig å gjera intervju andlet til andlet, seier Hass.
Kjem med ny gravesak
Sakene frå reportasjeserien blei også publiserte på nett kontinuerleg etter avisoppslaget.
-Det som var vanskeleg var å få fleire av aktørane til å stilla. Oppdrettsnæringa er noko skeptiske til media, og ønska ikkje å utsetja seg sjølve igjen. Me var veldig ærlege og opne frå starten om kva målet var: alt skulle fram, men alle skulle også få koma til ordet på ein skikkeleg måte. Då blei ting litt lettare, og me blei inviterte på oppdrettsanlegg me tidlegare ikkje hadde vore på. Aktørane fekk lesa gjennom, og sjølv om det kom med ting dei ikkje ønska så fekk dei også uttrykka sine synspunkt, seier Hass.
Arbeidet verkar å ha gjeve lokalavisa motivasjon til å gå i gang med nye prosjekt. Dagen før SKUP blir ei ny gravesak publisert i Kvinnheringen.
-Karen Anna Kleppe kjem med ei gravesak ho og ein annan kollega har jobba med lenge. Det at me har vågd å gjera dette igjen er nok inspirert av at vi lukkast med “Spelet om fisken”. I tillegg fekk me under arbeidet med fiskeserien inngåande kjennskap til miljø og konfliktar som var relevante for det nye graveprosjektet, seier Hass.
Hass og Kleppe fortel om begge prosjekta på laurdagen under Skup. Programmet finner du her.
